EnglishI-GİRİŞ
Çalışma hayatı ve endüstriyel ilişkileri düzenleyen İş Kanunu ve ilgili idari düzenleyici işlemler (Tüzük, Yönetmelik, Tebliğ, Genelge, Genel Yazı vb.) ile işçi-işveren ilişkilerinde olması gereken belgeler ve bu belgelerde yer alması gereken bilgilerin özellikle uyuşmazlıklarda kanıtlayıcı belge olarak kabul edilmesi hem idari aşamada (denetim aşamasında) hem de uyuşmazlığın idari aşamada sonuçlandırılamaması halinde mahkeme sürecinde (yargısal aşamada) büyük önem taşımaktadır.
Özellikle İş Hukukuna tabi yargısal süreçte “İşçinin Korunması İlkesi” ve “İşçi Lehine Yorum İlkesi” bir arada değerlendirildiğinde işçi tarafından ileri sürülen iddianın işverence aksi belge ve bilgilerle kanıtlanması gerekecektir. İşte tam bu noktada işverence işçi tarafından ilgili ayda yapılan çalışmalara (normal çalışma + fazla mesai +UBGT Ücreti+ İkramiye +Prim) karşılık ödeme unsurlarını ve bu dönemde ilgili işçiden yapılan kesintilerin ayrıntısını gösteren Ücret Hesap Pusulasının hazırlanması ve bunun ilgili personele bir nüshasının verilmesi, bir nüshasının-işçi imzasını taşıyan- işverende bulunması ileride yaşanabilecek uyuşmazlıklarda kanıtlayıcı belge olarak gerek denetim elemanına gerek ise yargısal aşamada işverence sunulması hayati önem taşımaktadır. Aksi durumda işçi tarafından ileri sürülen iddiaların işverence belge ve bilgi ile kanıtlamaması durumunu ortaya çıkaracaktır ki bu durum ciddi maliyetlere sebep olacaktır.
II-İLGİLİ MEVZUAT:
22/05/2003 Tarihli ve 4857 Sayılı İş Kanunu’nda “Ücret ve Ücretin Ödenmesi” başlıklı 32 nci maddesinde; “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.
İşçinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.
Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.
Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.”
Ayrıca Ödenen Ücret ve diğer unsurların tutarlarını, çalışma günü ve diğer hususları içerecek şekilde işçiye verilmesi gereken belgeyi tanımlayan “Ücret Hesap Pusulası” başlıklı 37 nci maddesinde; “İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir. Bu işlemler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.”
İşveren tarafından ilgili personele 4857/37 maddesi hükmünce belirlenen hususları içerecek şekilde ücret hesap pusulasının her ay düzenli olarak hazırlanması ve personele imza karşılığı verilmesi gerekmektedir. Bu belgenin düzenli olarak personele verilmemesi durumunda ise 2022 Yılında uygulanacak idari para cezası tutarı 1.087 TL olduğu unutulmamalıdır.
III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:
Çalışma hayatını düzenleyen kanunlar ve bu kanunlara dayanılarak ilgili idareler tarafından hazırlanan ve uygulamaya konulan düzenleyici işlemler çerçevesinde işverenlerce gerekli tedbirlerin alınması ve ileride yaşanması muhtemel yüksek maliyet oluşturacak uyuşmazlıklarda kanıtlayıcı belgelerin belirlenen usulde ve içerikleri taşıyacak şekilde düzenlenmesi ve zamanaşımı süresince arşivde muhafaza edilmesi gerekmektedir.
Günümüzde Ücret Hesap Pusulalarının manuel kağıt ortamı dışında elektronik ortamda personelle paylaşımı hususu giderek artış göstermektedir. Bu durumda işverence söz konusu belgenin KEP ile yahut oluşturulmuş sistem üzerinden gönderilmesi, işverence yapılan ödeme ile ibra edildiği ibaresinin yer alması ve bu gönderide söz konusu unsurlara itiraz edilmesi halinde 3 yahut 5 iş günü içinde itiraz edilmesi gerektiğine dair ibarenin yer alması sağlanmalıdır.
Yukarıda açıklanan hususlar hep birlikte değerlendirildiğinde; Ücret Hesap Pusulasının işçi işveren ilişkilerinden biri olan ücret ödeme unsurunun ileride yaşanması muhtemel uyuşmazlıklarda kanıtlayıcı belge olması açısından gerekli itina, özen ve dikkatle hazırlanması, imzalanmış nüshasının arşivlenmesi ve gerektiğinde ibrazı gerekmektedir. Aksi durumda ödenmiş unsurların ödenmemiş olduğu kabulü sonrası hem mükerrer ödeme hem SGK açısından ek belge verilmesi hem ilkinde 1 aylık süre ile, tekerrüründe 1 yıllık istihdam teşvikinden yararlanamama, ek belge için idari para cezasına muhatap olma durumu gibi yüksek maliyet doğuracak durumlara sebep olunacağı unutulmamalıdır.
