İş Kazası Sayılan Haller ve İşveren Yükümlülükleri

Ventera tarafından tarihinde yayınlandı

I-GİRİŞ:

Bir mesleki veya sosyal risk yüzünden geliri veya kazancı kesintiye uğramış kimselerin başkalarının yardımına ihtiyaç kalmaksızın, geçinme ve yaşama ihtiyaçlarını karşılayan bir sistem olarak tanımlanan sosyal güvenlik kavramı; Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre ise “toplumun kendi üyelerine bir takım kamusal tedbirlerle, hastalık, hamilelik, iş kazası, işsizlik, yaşlılık ve ölümden kaynaklanan tamamen veya esaslı bir şekilde kazanç kaybının neden olacağı ekonomik ve sosyal zorluklara karşı sağladığı koruma, tıbbi bakım tedariki ve çocuklu ailelerin desteklenmesidir.”

Sosyal güvenlik sisteminde yaşanması muhtemel risklere karşılık alınması gereken tedbirler ve bu tedbirlerin ortaya çıkanlar durumlarda hayata geçirilmesi büyük önem taşımaktadır.

İş kazasına baktığımızda; cari olarak ülkemizde uygulanan sosyal sigortacılık bakımından, kısa vadeli sigorta kolları kapsamında değerlendirilmektedir. Bu çerçeveden hareketle meydana gelen her olay bir iş kazası mıdır? Meydana gelen olayın İş Kazası sayılması için aranan koşullar nelerdir? Meydana gelen olayda işveren ve üçüncü kişilerin sorumlulukları ve yükümlülükler nelerdir? İşte bu çalışmamızda bu sorulara cevap vermeyi amaçladık.

II- İŞ KAZASI HALLERİ:

A-İş Kazası Tanımı:

Meydana gelen olayın iş kazası sayılabilmesi için söz konusu olayın 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13’üncü maddesinde sayılan hallerden biri olması gerekir.

İş kazası Hizmet akdi ile çalışan personel açısından;

  1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
  2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
  3. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
  4. 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
  5. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

B- İş Kazasının Bildirilmesi

İş kazasının 4’üncü maddenin birinci fıkrasının;

  1. Hizmet akdine tabi olan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve SGK’ya da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur.
  2. Belirtilen süreler, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

C- Yapılan Bildirimin İş Kazası Olup Olmadığının Tespiti:

Sosyal Güvenlik Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları (SGK Müfettişi/SGK Denetmeni) tarafından veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir.

Yapılan soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Sosyal Güvenlik Kurumunca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan tahsil edilir.

İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usulü ile usul ve esaslar, SGK tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenmiştir. Bu kapsamda iş kazası bildiriminin elektronik ortamda ve e-bildirge sistemi üzerinden İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi ile yapılmaktadır.

İş Kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin illa e-bildirge sistemi üzerinden bildirilmesinin de istisnaları vardır. Bu istisnai duruma bakıldığında EK.9 Kapsamında olup e-bildirge şifresi olmayanların durumu manuel ortamda bildirmeleri mümkün bulunmaktadır. Ayrıca SGK Sisteminde yaşanabilecek aksamalar belirlenen sürenin son gününe denk gelmesi halinde manuel ortamda söz konusu bildirgede istenen bilgilere yer vermek suretiyle bildirilmesi mümkündür. Bu durumda SGK tarafından sistemsel sorun sebebiyle yapılması gereken bildirimler için ek süre vermesi (5 iş günü gibi) durumunda sistem üzerinden e-bildirge sisteminde elektronik olarak söz konusu bildirgenin verilmesi icap edecektir.

III- İŞ KAZASINDA İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLARI:

  1. İşveren tarafından meydana gelen olay üzerine hızlıca;
  1. İş kazasına uğrayan personele ilk yardım müdahalelerinin yapılması ve
  2. En kısa sürede sağlık hizmet sunucuna ulaştırılması,
  3. İş Kazasının idari kolluk birimine derhal bildirilmesi,
  4. İş Kazasının SGK’ya kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirilmesi

Gerekmektedir.

  • İş Kazalarında İşverenin Kusursuz Sorumluluğu:

İşyerinde çalışan personelin SGK’ya işe giriş bildirgesi ile bildirilmemiş ise yani kazaya maruz kaldığında sigortasız/sosyal güvenliği sağlanmamış ise yani işveren kazadan önce işçinin sigorta girişini yapmamış ise işveren meydana gelen kaza nedeniyle SGK’ya karşı kusursuz sorumlu hale gelir. Yani meydana gelen olayda/kazada kasıt yahut kusuru olup olmadığına bakılmaksızın kaza nedeniyle SGK’nın yapmak zorunda kaldığı tüm masrafları karşılamak zorunda kalır. Ancak işverence personelin işe girişi için kanunda öngörülen süre dolmamış ise bu durumda işverenin kusursuz sorumluluğu söz konusu olmayacaktır.

  • İş Kazalarında İşverenin Kusurlu Sorumluluğu:

Meydana gelen kaza olayında işverenin sorumluluğundan olan kusur sorumluluğuna bakıldığında;

  1. Meydana gelen iş kazası işverenin kastı yahut kusuru nedeniyle meydana gelmişse işveren SGK’ya karşı sorumlu hale gelir.
  2. Kaza olayının meydana gelmesinde; işverenin herhangi bir kusuru olmamakla birlikte, kaza olayı işçilerin sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu meydana gelmişse, işveren SGK’ya karşı sorumlu olacaktır.
  • İş Kazasında İşverenin Mali Sorumluluğu:
  1. Meydana gelen kaza olayının belirlenen sürede SGK’ya bildirilmemesi halinde 6331 sayılı Kanun 26 maddesi birinci fıkrası (e) bendi gereği idari para cezasına muhatap olacaktır.
  2. İşverence süresinde veya hiç bildirilmeyen kaza için SGK tarafından yapılan tedavi ve diğer sağlık giderleri ile ödenen geçici iş göremezlik yahut bağlanacak sürekli iş göremezlik geliri işverene rücu edilmesi şeklinde gerçekleşecektir.
  3. Yukarıda belirtilenler dışında kazalının kaza günü raporlu olması sebebiyle işverence kaza günü için eksik gün bildirimi yapılmış olması durumunda ayrıca SGK bu eksik bildirilen gün için ek APHB/MUHSGK talep ederek söz konusu primi ve gecikme zammı ve cezasının tahsili yoluna gitmektedir. Bununla birlikte ek belge için İPC uygulamaktadır.

IV- SONUÇ:

Çalışma hayatında yaşanabilecek risklerin minimize edilmesi ve bu durumlara maruz kalan sigortalılara yapılan sağlık hizmetleri ile gelir kayıplarının önlenmesi sosyal güvenlik sisteminin temel amaçlarından biridir.

İşyerlerinde veya işverence görevlendirilen sigortalının veyahut mevzuat gereği tanınan sürelerde meydana gelen olayların iş kazası sayılması ve bu durumun SGK’ya belirlenen sürede ve belirlenen usulde bildirilmesi büyük önem taşımaktadır.

İş kazalarına karşı işverenin/işveren vekilinin işyerinde alınması gereken tedbirler ile 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği alınması gereken tedbirler, verilmesi gereken eğitimler, risk analizleri ile verilmesi gereken kişisel koruyucuların verilmesi, verilen kişisel koruyucuların kullanılmasının sağlanması için gerekli gözetim görevinin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Alınan tüm tedbirlere rağmen meydana gelen olayın/iş kazasının SGK ya belirlenen sürede ve belirlenen usulde bildirilmesi yaşanması muhtemel idari para cezası ve diğer maliyetlere katlanmamak açısından önemli ve gereklidir.